Η Γορτυνία είναι περιοχή της Περιφερειακής Ενότητας Αρκαδίας στη βορειοδυτική Πελοπόννησο, άμεσα συνυφασμένη με τον ελληνισμό από τα αρχαία ακόμη χρόνια, όταν στο έδαφός της αναπτύχθηκαν και άνθισαν αρκαδικές πόλεις όπως η Γόρτυς, η Τεύθις, η Θέλπουσα, η Ηραία, το Μεθύδριο και η Θεισόα.
Τόπος ιερός, τόπος ιστορικός, τόπος μαγευτικά υπέροχος. Πλαισιωμένη από μοναδικό φυσικό κάλλος, δάση, βουνά, ποταμούς και υπέροχα γραφικά χωριά που εικονογραφούν την ιστορία, η Γορτυνία προσφέρει μοναδικές και αξέχαστες εμπειρίες στον επισκέπτη όλες τις εποχές του χρόνου.
Κατά τον 7ο με 8ο αιώνα μ.Χ., στην περιοχή εγκαταστάθηκαν Σλάβικα φύλα, τα οποία είτε την εγκατέλειψαν το 807 μ.Χ., έτος κατά το οποίο ηττήθηκαν από τον Βυζαντινό στρατό, είτε αφομοιώθηκαν από το ντόπιο Ελληνικό στοιχείο. Σε αυτούς, άλλωστε, οφείλονται πολλά από τα Σλαβικά τοπωνύμια της περιοχής.
Κατά τον 10ο αιώνα μ.Χ., στη Γορτυνία αναπτύχθηκε ο Ορθόδοξος μοναχισμός, απαρχή του οποίου θεωρείται το έτος 963 μ.Χ., όταν και ο Ιωάννης Λαμπαρδόπουλος, αρχιγραμματέας του Αυτοκράτορα Νικηφόρου Φωκά με το προσωνύμιο “Φιλόσοφος” ίδρυσε την Παλαιά Μονή Φιλοσόφου, η οποία έμεινε γνωστή στη λαϊκή παράδοση ως “Κρυφό Σχολειό”. Την ίδρυση της Μονής ακολούθησαν κι άλλες, όπως αυτή του Ιωάννη Προδρόμου τον 12ο αιώνα μ.Χ.
Κατά την Φραγκοκρατία, η περιοχή, που πλέον είχε χωριστεί σε δύο βαρονίες, της Άκοβας και της Καρύταινας, γνώρισε μεγάλη οικονομική και πολιτισμική άνθηση τουλάχιστον μέχρι το 1320 οπότε και οι Γορτύνιοι ύστερα από αρκετές προσπάθειες αποτίναξαν τον φραγκικό ζυγό. Ωστόσο, το 1461 επικρατεί οριστικά η Οθωμανική Αυτοκρατορία.
Λόγω του δυσπρόσιτου ορεινού εδάφους της, κατά την Τουρκοκρατία βρήκαν καταφύγιο στη Γορτυνία μεγάλοι πληθυσμοί που ήθελαν να αποφύγουν την έντονη παρουσία των τουρκικών αρχών, ενώ γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο μπόρεσαν να δράσουν παράλληλα και αρκετά ένοπλα σώματα κλεφτών και αρματολών.
Το 1770, κατά τα Ορλωφικά, ολόκληρη η Γορτυνία υπέστη λεηλασίες από τα άτακτα αλβανικά στρατεύματα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, ενώ ανάλογες ήταν και οι καταστροφές που υπέστησαν τα ορεινά χωριά της από την εισβολή του Ιμπραήμ Πασά στην Πελοπόννησο το 1825.
Κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας, καθοριστικό ρόλο στη μετέπειτα εξέλιξη της περιοχής έπαιξε ο εποικισμός, καθώς το ελληνικό στοιχείο αναζήτησε καταφύγιο στα βουνά. Η έλλειψη καλλιεργήσιμης έκτασης οδήγησε τους κατοίκους στην κτηνοτροφία και τη βιοτεχνία. Οι μπαρουξήδες (ειδικοί στο μπαρούτι) της Δημητσάνας, οι χτίστες των Λαγκαδιών, οι αργυροχρυσοχόοι της Στεμνίτσας και γενικά ένα πλήθος βιοτεχνικών δραστηριοτήτων αναπτύχθηκαν στη Γορτυνία και κάλυψαν το κενό της γεωργίας. Καθένας δε από αυτούς τους κλάδους έμελλε να παίξει καταλυτικό ρόλο στην Επανάσταση του 1821.
Η Γορτυνία αποτελούσε Επαρχία του νομού Αρκαδίας από την πρώτη διοικητική διαίρεση που έγινε το 1833 από την κυβέρνηση Μαυροκορδάτου, και παρέμεινε αμετάβλητη σχεδόν μέχρι το 1997, οπότε κι εφαρμόστηκε το σχέδιο “Καποδίστριας”. Τη σημερινή της μορφή ως δήμος Γορτυνίας πια, την έλαβε το 2011, ύστερα από την διαίρεση της χώρας σε Περιφέρειες, στο πλαίσιο της διοικητικής μεταρρύθμισης της Ελλάδας με το πρόγραμμα “Καλλικράτης”. Το αρχικό της όνομα ήταν “Επαρχία Γόρτυνος” και αργότερα “Επαρχία Γορτυνίας”, και στην αρχική της έκταση περιλάμβανε και μερικά ορεινά χωριά που από την αρχαιότητα ανήκαν στην Αρκαδία, αλλά σήμερα υπάγονται στην Περιφερειακή Ενότητα Αχαΐας, όπως το Πάος, η Κλείτωρ και η Ψώφις.
Έχει έκταση 1180 τ.χλμ, το έδαφός της είναι ορεινό και διαρρέεται από τους ποταμούς Λούσιο, Αλφειό, Λάδωνα και άλλους παραποτάμους. Λόγω της μορφολογίας του εδάφους της, η περιοχή είναι άγονη και παράγει μόνο λίγα σιτηρά, κτηνοτροφικά και δασικά προϊόντα.
Μετά την εφαρμογή του προγράμματος διοικητικής διαίρεσης Καλλικράτης το 2010, 8 πρώην δήμοι που δημιουργήθηκαν από το σχέδιο “Καποδίστριας” (Γόρτυνος, Δημητσάνας, Τρικολώνων, Ηραίας, Τροπαίων, Κοντοβάζαινας, Κλείτορος, Λαγκαδιών και Βυτίνας) μετατράπηκαν σε Δημοτικές Ενότητες και συνενώθηκαν σε έναν (Δήμο Γορτυνίας) με πρωτεύουσα την ιστορική Δημητσάνα. Σπουδαιότερη συγκοινωνιακή της αρτηρία είναι η μεγάλη εθνική οδός Τρίπολης – Πύργου.
Διαδρομες
Ιερά Μονή Ζωοδόχου Πηγής
Το γραφικό και ιστορικό χωριό της Δημητσάνας αποτελεί βασικό θεματοφύλακα ιστορικών και λαογραφικών παραδόσεων του ελληνικού γένους. Στη βιβλιοθήκη της, εκτός από τα εμπλουτισμένα με 35.000 τόμους βιβλίων ράφια.
Ιερά Μονή Τιμίου Προδρόμου
Χτισμένη στη βάση ενός απότομου κάθετου βράχου, περίπου 200 μέτρα από την όχθη του ποταμού Λούσιου, η Ιερά Μονή Τιμίου Προδρόμου, με την πλούσια ιστορία και προσφορά στον αγώνα των Ελλήνων για την απελευθέρωση, προκαλεί δέος σε κάθε επισκέπτη.
Ιερά Μονή Φιλοσόφου (Κρυφό Σχολειό)
Ιδρύθηκε το 963 μ.Χ. από τον αρχιγραμματέα του βυζαντινού Αυτοκράτορα Νικηφόρου Β’ Φωκά, τον Ιωάννη Λαμπαρδόπουλο, που της έδωσε και το προσωνύμιο “Φιλοσόφου”. Το 1691, η Μονή μεταφέρθηκε σε νέα τοποθεσία (Νέα Μονή) για ευκολότερη πρόσβαση.
Μονή Αιμυαλών - Ληνός Κολοκοτρωναίων
Ο ληνός είναι ένα παραδοσιακό αγροτικό κτίσμα που χρησίμευε σαν βοηθητικός εργαστηριακός χώρος ή σαν αποθήκη για τα σταφύλια και τον πρόχειρο βρασμό του μούστου.
Υπαίθριο Μουσείο Υδροκίνησης
Η νεροτριβή και ο αλευρόμυλος, το ρακοκάζανο, το βυρσοδεψείο και ο μπαρουτόμυλος, συνθέτουν τα κομμάτια ενός ολοκληρωμένου “παζλ” παράδοσης, το οποίο φιλοξενείται στο Υπαίθριο Μουσείο Υδροκίνησης.
Δημόσια Ιστορική Βιβλιοθήκη Δημητσάνας
Το γραφικό και ιστορικό χωριό της Δημητσάνας αποτελεί βασικό θεματοφύλακα ιστορικών και λαογραφικών παραδόσεων του ελληνικού γένους. Στη βιβλιοθήκη της, εκτός από τα εμπλουτισμένα με 35.000 τόμους βιβλίων ράφια.
Οικία Παλαιών Πατρών Γερμανού
Η οικογένεια του Παλαιών Πατρών Γερμανού εγκαταστάθηκε στη Δημητσάνα περίπου το 1720 και, σύμφωνα με πληροφορίες, διέμενε στην εν λόγω οικία μέχρι και το 1897.
Υπαίθριο Μουσείο Υδροκίνησης
Το γραφικό και ιστορικό χωριό της Δημητσάνας αποτελεί βασικό θεματοφύλακα ιστορικών και λαογραφικών παραδόσεων του ελληνικού γένους. Στη βιβλιοθήκη της, εκτός από τα εμπλουτισμένα με 35.000 τόμους βιβλίων ράφια.
Ιερά Μονή Αιμυαλών – Ληνός Κολοκοτρωναίων
Το γραφικό και ιστορικό χωριό της Δημητσάνας αποτελεί βασικό θεματοφύλακα ιστορικών και λαογραφικών παραδόσεων του ελληνικού γένους. Στη βιβλιοθήκη της, εκτός από τα εμπλουτισμένα με 35.000 τόμους βιβλίων ράφια.
Ιερά Μονή Ζωοδόχου Πηγής Στεμνίτσας
Το γραφικό και ιστορικό χωριό της Δημητσάνας αποτελεί βασικό θεματοφύλακα ιστορικών και λαογραφικών παραδόσεων του ελληνικού γένους. Στη βιβλιοθήκη της, εκτός από τα εμπλουτισμένα με 35.000 τόμους βιβλίων ράφια.
Αρχοντικό των Δεληγιανναίων
Το οίκημα δεσπόζει στον Πάνω Μαχαλά του ιστορικού χωριού Λαγκάδια, το οποίο, εκτός από σημαντικούς χτίστες, χάρισε στην Ελλάδα την περίφημη οικογένεια των Δεληγιανναίων, προεστών του Μοριά πριν από την Επανάσταση. Από την οικογένεια Δεληγιάννη προήλθαν και δύο Πρωθυπουργοί στα χρόνια μετά την απελευθέρωση.
Αγιονέρι
Σύμφωνα με όσα αναφέρουν οι γραφές ιστορικών της Επανάστασης, στις 20 Μαρτίου του 1821, στην περιοχή “Αλώνι του Καλλιντέρη” στο Αγιονέρι Γορτυνίας, οι Γεώργιος και Δημήτριος Πλαπούτας κήρυξαν τον απελευθερωτικό αγώνα ενάντια στον Οθωμανικό ζυγό.
Ιστορικός Πύργος Πλαπούτα
Ο ιστορικός Πύργος του Στρατηγού Πλαπούτα που έπαιξε σημαίνοντα και καθοριστικό ρόλο στην Επανάσταση του 1821 δεσπόζει αναστηλωμένος στο χωριό Παλούμπα, τη γενέτειρα του Δημήτριου Πλαπούτα
Ληνός των Κολοκοτρωναίων
Ο ιστορικός Πύργος του Στρατηγού Πλαπούτα που έπαιξε σημαίνοντα και καθοριστικό ρόλο στην Επανάσταση του 1821 δεσπόζει αναστηλωμένος στο χωριό Παλούμπα, τη γενέτειρα του Δημήτριου Πλαπούτα
Ιερά Μονή Τιμίου Προδρόμου Στεμνίτσας
Ο ιστορικός Πύργος του Στρατηγού Πλαπούτα που έπαιξε σημαίνοντα και καθοριστικό ρόλο στην Επανάσταση του 1821 δεσπόζει αναστηλωμένος στο χωριό Παλούμπα, τη γενέτειρα του Δημήτριου Πλαπούτα
Οικία Παλαιών Πατρών Γερμανού
Το γραφικό και ιστορικό χωριό της Δημητσάνας αποτελεί βασικό θεματοφύλακα ιστορικών και λαογραφικών παραδόσεων του ελληνικού γένους. Στη βιβλιοθήκη της, εκτός από τα εμπλουτισμένα με 35.000 τόμους βιβλίων ράφια.
Δημόσια Ιστορική Βιβλιοθήκη Δημητσάνας
Το γραφικό και ιστορικό χωριό της Δημητσάνας αποτελεί βασικό θεματοφύλακα ιστορικών και λαογραφικών παραδόσεων του ελληνικού γένους. Στη βιβλιοθήκη της, εκτός από τα εμπλουτισμένα με 35.000 τόμους βιβλίων ράφια.
Υπαίθριο Μουσείο Υδροκίνησης
Το γραφικό και ιστορικό χωριό της Δημητσάνας αποτελεί βασικό θεματοφύλακα ιστορικών και λαογραφικών παραδόσεων του ελληνικού γένους. Στη βιβλιοθήκη της, εκτός από τα εμπλουτισμένα με 35.000 τόμους βιβλίων ράφια.
Ληνός των Κολοκοτρωναίων
Το γραφικό και ιστορικό χωριό της Δημητσάνας αποτελεί βασικό θεματοφύλακα ιστορικών και λαογραφικών παραδόσεων του ελληνικού γένους. Στη βιβλιοθήκη της, εκτός από τα εμπλουτισμένα με 35.000 τόμους βιβλίων ράφια.
Ιερά Μονή Τιμίου Προδρόμου Στεμνίτσας
Το γραφικό και ιστορικό χωριό της Δημητσάνας αποτελεί βασικό θεματοφύλακα ιστορικών και λαογραφικών παραδόσεων του ελληνικού γένους. Στη βιβλιοθήκη της, εκτός από τα εμπλουτισμένα με 35.000 τόμους βιβλίων ράφια.
Holy Monastery of Zoodochos Pigi
Built only ten years after the fall of Constantinople, the Holy Monastery of Zoodochos Pigi or Chrysopigi kept alive the flame of liberation during the difficult years when Greece was under Ottoman occupation.
Holy Monastery of Saint John the Baptist
Built at the base of a steep vertical rock, about 200 meters from the bank of the Lousios river, the Holy Monastery of Saint John the Baptist, with its rich history and contribution to the struggle of the Greeks for liberation, inspires awe in every visitor.
Holy Monastery of the Philosopher (Krifo Scholio)
It was founded in 963 AD by the chief secretary of the Byzantine Emperor Nikephoros II Phokas, Ioannis Lampardopoulos, who also gave the name "Philosopher" to the Monastery. In 1691, the Monastery was relocated (New Monastery) for easier access.
Aimyalon Monastery-Linos of the Kolokotronis family
A linos is a traditional agricultural building that served as wine press for the grapes and the rough boiling of the must.
Open-Air Waterpower Museum
The fulling mill and the flour mill, the still, the tannery and the gunpowder mill compose the pieces of a complete "puzzle" of tradition, which is housed in the Open-Air Waterpower Museum.
Dimitsana Historic Public Library
The picturesque and historical village of Dimitsana is a key depository of historical and folklore traditions of the Greek nation. In its library, apart from the shelves enriched with 35,000 volumes of books, the visitor can also admire important relics and memorabilia from various moments of the glorious past.
House of Germanos III of Old Patras
The family of Germanos III of Old Patras settled in Dimitsana around 1720 and resided in this house until 1897. Today, in the renovated building there are exhibits that are family heirlooms of the great hierarch, as well as excerpts from his autobiography.
Manor of the Deligiannis family in Lagkadia
The building dominates the Upper Side of the historic village of Lagkadia, from which prominent builders came, as well as the famous Deligiannis family, prefects of the Peloponnese before the Revolution.
Agioneri
The building dominates the Upper Side of the historic village of Lagkadia, from which prominent builders came, as well as the famous Deligiannis family, prefects of the Peloponnese before the Revolution.
Historic Plapoutas Tower
The historic Tower of General Plapoutas, which played an important and decisive role in the Revolution of 1821, dominates the village of Paloumpa, the birthplace of Dimitrios Plapoutas, an important commander in the struggle for liberation.
The Linos of the Kolokotronis family
The historic Tower of General Plapoutas, which played an important and decisive role in the Revolution of 1821, dominates the village of Paloumpa, the birthplace of Dimitrios Plapoutas, an important commander in the struggle for liberation.
Holy Monastery of Saint John the Baptist, Stemnitsa
The historic Tower of General Plapoutas, which played an important and decisive role in the Revolution of 1821, dominates the village of Paloumpa, the birthplace of Dimitrios Plapoutas, an important commander in the struggle for liberation.
